Sau khi tôi viết bài: "THÁI THANH: TIẾNG HÁT KHÔNG NGƯỜI THAY THẾ." có người hỏi tôi sao không đi sâu vào phân tích giọng ca Thái Thanh để thế hệ sau 1975 hiểu thêm tiếng hát này. Xin thú thật đây là một bài viết theo đặt hàng của một tờ báo, do vậy không thể viết dài vì khuôn khổ cố định của một bài.
Bây giờ viết tiếp đây, có thể nói rất ngắn gọn thế này:
Từ trước đến nay, trong hàng ngũ ca sĩ Việt Nam, Thái Thanh là một trong rất ít ca sĩ hát tròn vành rõ chữ và chuẩn tiếng Việt nhất. Hãy nghe Bà cất tiếng đi, chúng ta sẽ nghe được một giọng chuẩn Việt, chữ nào ra chữ nấy, một giọng Việt rất đẹp. Bây giờ sân khấu Việt lắm ca sĩ nhưng nhiều người hát như người ngoại quốc nói tiếng Việt, kẻ thì gào rú như ma gào quỷ khóc, người thì sướt mướt uốn éo như kẻ biến thái...
Thứ nữa là nghệ thuật luyến láy của Bà, gần với lối luyến láy của Quan họ, Chầu Văn, Chèo của âm nhạc dân gian Bắc Bộ, cũng là tinh hoa, vốn quý của âm nhạc Việt Nam. Hãy nghe thử bài Kỷ vật cho em, chữ "hỏi" trong bài hát đã được Bà diễn tả biết bao tâm trạng, đau xót, dằn vặt, yêu thương, trách móc...chỉ cần giọng hát của bà nói lên hết chỉ trong một từ.
Em hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin trả lời, xin trả lời mai mốt anh về.
Anh trở lại có thể bằng chiến thắng Pleime,
Hay Đức Cơ, Đồng Xoài, Bình Giã,
Anh trở về anh trở về hàng cây nghiêng ngả
Anh trở về, có khi là hòm gỗ cài hoa,
Anh trở về trên chiếc băng ca
Trên trực thăng sơn màu tang trắng.
Em hỏi anh, em hỏi anh bao giờ trở lại
Xin trả lời xin trả lời mai mốt anh về.
Anh trở về chiều hoang trốn nắng
Poncho buồn liệm kín hồn anh
Anh trở về bờ tóc em xanh
Chít khăn sô lên đầu vội vã.. Em ơi!
Đã có biết bao người hát bài Tình ca của Phạm Duy, thế nhưng khi Bà cất lên tiếng hát:
"Tôi yêu tiếng nước tôi từ khi mới ra đời người ơi!
Mẹ hiền ru những câu xa vời.
À à ơi! Tiếng ru muôn đời.
Tiếng nước tôi! Bốn ngàn năm ròng rã buồn vui .
Khóc cười theo mệnh nước nổi trôi, nước ơi!
Tiếng nước tôi! Tiếng mẹ sinh từ lúc nằm nôi.
Thoắt ngàn năm thành tiếng lòng tôi, nước ơi!"
Lòng ta nghe xao xuyến, xúc cảm và thấy tự hào, yêu thương về đất nước, về tiếng nói của mình. Đó chính là sức mạnh của âm nhạc, của văn học nghệ thuật. Giọng ca của Bà đã truyền sức sống thêm cho một dân tộc đã phải trải qua nhiều đau khổ, chia ly, tan tác vì chiến tranh.
Khi Bà hát Ngày xưa Hoàng thị, sao nghe mà tình tứ, mà ngọt ngào đến thế! Ở bài này, luyến láy của Bà rất điệu đà, nữ tính dù bài hát nói về một anh chàng si tình đi theo gót chân người đẹp.
Rồi Nửa hồn thương đau, Trả lại em yêu... Bà nức nở, khổ đau bằng giọng hát của mình truyền qua người nghe và thính giả nức nở cùng Bà.
Đến Bà mẹ Gio Linh:
"Mẹ già cuốc đất trồng khoai
Nuôi con đánh giặc đêm ngày
Cho dù áo rách sờn vai
Cơm ăn bát vơi bát đầy
Hò ơi ơi ới hò! Hò ơi ơi ới hò!
Nhà thì nó đốt còn đây
Khuyên nhau báo thù phen này
Mẹ mừng con giết nhiều Tây
Ra công sới vun cầy cấy
Hò ơi ơi ới hò! Hò ơi ơi ới hò!
Con vui ra đi, sớm tối vác súng về
Mẹ già một con yêu nước có kém chi
Đêm nghe xa xa có tiếng súng lắng về
Mẹ nguyện cầu cho con sống rất say mê.
Mẹ già tưới nước trồng rau
Nghe tin xóm làng kêu gào
Quân thù đã bắt được con
Đem ra giữa chợ cắt đầu
Hò ơi ơi ới hò! Hò ơi ơi ới hò!
Nghẹn ngào không nói một câu
Mang khăn gói đi lấy đầu
Đường về thôn xóm buồn teo
Xa xa tiếng chuông chùa gieo
Hò ơi ơi ới hò! Hò ơi ơi ới hò!
Tay nâng nâng lên, rưng rức nước mắt đầy
Mẹ nhìn đầu con, tóc trắng phất phơ bay
Ta yêu con ta, môi thắm bết máu cờ
Nụ cười hồn nhiên, đôi mắt ngó trông ta.
Có lẽ không ai diễn tả tâm trạng của bà mẹ "Mang khăn đi lấy đầu" đau xót như giọng ca của Bà. Một bà mẹ mang khăn đi lấy đầu của đứa con trai mình bị giặc chặt đầu phơi thây, môi thắm máu cờ. Nỗi đau của bà mẹ trong đoạn này được ca sĩ Thái Thanh bộc lộ hết tâm trạng nhân vật gây nhiều cảm xúc.
Một bài hát nữa, cũng theo tôi không ai hát hay, diễn tả được như bà là bài Quan Thế Âm, tôi cũng không hiểu sao bài này rất ít người biết dù lời ca tiếng nhạc và ý nghĩa của bài này rất sâu xa, lắng đọng và rất xúc động. Hình ảnh trong bài cũng quá là đẹp và sâu sắc mang tính triết lý Phật giáo:
"Có bà mẹ đi tìm con trên đỉnh đồi lan trắng
Có bà mẹ đi tìm con trong động hang lan vàng
Có bà mẹ đi tìm con bên bờ sông Lam tím
Có bà mẹ đi tìm con trong thung lũng cỏ hoang.
Trên đỉnh mùa Xuân, mẹ ta thương cả rừng hoa lá
Trong mùa Hạ, bên bờ lau, Mẹ yêu tiếng ve rầu rầu
Thu về nằm trong bụi cây, nhớ mây trời xanh ngát
Nuôi một đàn chim mồ côi, khi Đông tuyết lạnh rơi.
Bốn mùa hoa đua nở, bốn mùa Mẹ lang thang
Tìm con, lòa đôi mắt, gọi con, lời đã khan
Khóc con, lệ đã cạn, thương con, lòng vắng hoang
Nhớ con, sầu đã ngất, đợi con, hồn đã tan.
Tay Mẹ đang quờ quạng, như một cành khô khan
Nhớ con tìm khắp chốn, rời rã cả thời gian
Khi còn là thiếu phụ, thơm như nhành ngọc lan
Đến nay, già tóc trắng, tìm con đà mấy trăng.
Thế rồi, một hôm Mẹ chết, hơi Mẹ trong trời chưa hết
Ôm cả trần gian đầy vơi, nhân loại đeo tang người
Tim Mẹ thành ra trùng dương, máu Mẹ thành sông thành nước
Ôi đời trầm luân, Mẹ thương, chiếu ánh sáng từ quang.
Bây giờ Mẹ đã thành mơ, hơi Mẹ hoá thành hơi gió
Bốn mùa ngồi nghe mọi nơi, tiếng Mẹ ru bồi hồi
Xưa là Mẹ đi tìm con, tiếng Mẹ ru buồn khắp chốn
Bây giờ hiện thân Mẹ chung, tiếng Mẹ hát ru dịu dàng
Tiếng Mẹ hát ru dịu dàng
Tiếng Mẹ hát ru dịu dàng."
Ca sĩ Thái Thanh khi diễn tả bài này, giọng ca thanh thoát, nhẹ nhàng, đau đớn nhưng không khốn khổ. Nghe như nhạc Thiền, bao nhiêu sân hận như tạm bay đi.
Kết lại, như tôi đã viết, đó là giọng ca khó ai thay thế được. Ca sĩ Ánh Tuyết sau này cũng là giọng ca hay, âm vực cao cũng thường hát những bài Thái Thanh từng đã hát nhưng giọng không đẹp bằng, phát âm cũng chưa rõ bằng và đặc biệt cũng không diễn tả được cái hồn bài hát như giọng ca vượt thời gian Thái Thanh. Dù đã lâu rồi, ca sĩ Thái Thanh vì tuổi già bệnh tật nên không còn cất tiếng hát nữa, nhưng sự ra đi của bà để lại bao nhiêu tiếc nuối. Giọng ca Thái Thanh với những bài ca Bà đã hát là những kỷ niệm khó mà quên được của nhiều thế hệ sinh ra và lớn lên ở miền Nam Việt Nam trước 1975. Những kỷ niệm của một thời.
20.3.2020
DODUYNGOC
Đăng nhận xét